УДК 372.45
студэнтка 2 курса педагагічнага факультэта дзённай формы навучання УА «Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы», г. Гродна
Навуковы кіраўнік – Г.У. Крофта, дацэнт кафедры прыродазнаўчых і лінгвістычных дысцыплін і методык іх выкладання ГрДУ ім. Янкі Купалы
Фарміравання навыкаў пісьма ў вучняў І класа
Фарміраванненавыкаў пісьма – адна з галоўных задач школы. Праца па чыстапісанні пачынаецца з першых дзён паступлення дзіцяці ў I клас адначасова з навучаннем пісьму і працягваецца ў наступных класах.
Каліграфічна правільнаепісьмо садзейнічае эстэтычнаму, эмацыйнаму выхаванню школьнікаў, выхаванню акуратнасці, засяроджанасці стараннага стаўлення да выканання любой працы.Мэтай заняткаў чыстапісання з’яўляецца фарміраванне графічна правільнага, выразнага і досыць хуткага пісьма.Мэты і задачы прадмета чыстапісання вельмі цесна звязаны з фарміраваннем навыкаў пісьма ў цэлым.
Дасягненне гэтай мэты залежыць ад рашэння шматлікіх задач, якія паўстаюць перад настаўнікам з першых заняткаў навучання пісьму.
Спачатку неабходна азнаямленне з правіламі пасадкі і валоданне інструментамі, арыенціроўка на старонках пропісаў, сшыткаў, першапачатковае азнаямленне з напісаннем літар і іх спалучэнняў, пісьмом складоў, слоў, сказаў. Затым замацаванне і ўдасканаленне гэтых уменняў на ўроках чыстапісання.
Паралельна на кожным этапе вырашаюцца задачы па навучанні безадрыўнаму і хуткаму пісьму. На ўроках чыстапісання рэалізуюцца задачы ўдасканалення пісьма літар, перадухілення і выпраўлення памылак.
Кожны ўрок пачынаецца з вывучэння новай літары. Праца ў пропісах накіравана на развіццё самастойнасці ў вучня. На ўроку дзіця само прагаворвае тое, як яно піша той ці іншы элемент літары.
У сістэме фармавання каліграфічнага навыку «Пісьмо з сакрэтам» В. А. Ілюхіна вылучыла асноўныя элементы літары: прамая нахільная палачка ўніз, 1/2 нахільнай палачкі ўніз, 1/3 нахільнай палачкі ўніз, «Паварот на месцы» (закругліць), «Кручок да сярэдзіны», «Сакрэт», «Замкнуць сакрэт», «Рэйкі» [1,с.101].
Методыка В. А. Ілюхінай вельмі эфектыўная. Яна мае шмат плюсаў. Па-першае, гэта эканамічнасць навучання і хуткасць перыяду навучання грамаце, па-другое, станоўчая матывацыя дзейнасці ў дзяцей, па-трэцяе, развіццё ўвагі і памяці. Але істотным мінусам дадзенай методыкі з’яўляецца грувасткасць фармулёвак. Калі дзіця не будзе ведаць асноўных элементаў, якія прымяняюцца на пісьме па гэтай методыцы, яму будзе складана разабрацца ў напісанні літар ці нават цэлых слоў.
Тэхналогія навучання пісьму А. Н. Патапавай складаецца з трох этапаў [20]:
- Развіццё мускульнай памяці (сістэма практыкаванняў для адпрацоўкі маторыкі пальцаў, штрыхоўка, праца з трафарэтамі).
- Развіццё тактыльнай памяці (праца з карткамі-ўзорамі для абводу).
- Замацаванне ведаў, уменняў, навыкаў (праца з калькамі).
Першы этап навучання пісьму. Мэтай такіх заняткаў з’яўляецца выпрацоўка ўмення правільнага напісання, рухі рукі злева направа, зверху ўніз. Дзякуючы такім практыкаванням развіваецца ўменне арыентавацца на лісце, дробная мускулатура пальцаў і кісці рук. На гэтым этапе шырока выкарыстоўваюцца наступныя практыкаванні.
1.Праца з лінейкамі-трафарэтамі (з геаметрычнымі фігурамі і фігурамі жывёл).
- Праца з лекаламі.
- Маляванне, злучанае са штрыхоўкай.
- Маляванне і размалёўванне.
- Гімнастыка для рук.
- Пісьмо мокрым пэндзлікам на дошцы, у паветры, пад лік з каментаваннем.
Перад выкананнем заданняў важна настроіць дзяцей на дасягненне пастаўленых мэт. Важна пераканаць дзіця, што яно ўсё ўмее і ведае.
Разгледзім некаторыя практыкаванні. Практыкаванне «Вожык» (маляванне, злучанае са штрыхоўкай) выкарыстоўваецца на ўроках матэматыкі (Малюнак 1)
Перад маляваннем вучні адгадваюць загадку : Пад соснамі, пад ёлкамі ляжыць клубок з іголкамі. Хто гэта? (Вожык). Затым пад кіраўніцтвам настаўніка малююць вожыкаў. Спачатку аднаго, потым – колькі памесціцца да палёў сшытка («Чый вожык дабяжыць да палёў хутчэй?»), лічаць іх.
Практыкаванне «Светлафор» (праца з лінейкамі-трафарэтамі) выкарыстоўваецца на ўроках пісьма (Малюнак 2).
Адгадайце загадку.
Я над дарогаю вішу,
Усім дарогу пакажу.
Трыма вачыма я мігаю
І рухацца дапамагаю.
Мяне машыны, пешаходы
Павінны слухацца заўсёды (Светлафор)
Якія тры колеры ў светлафора? – Што яны абазначаюць? – Хто яшчэ рэгулюе рух, калі няма светлафора? – З якіх фігур можна пабудаваць светлафор, паставога, пешахода? – Зафарбуйце каляровымі алоўкамі святлафор, паставога і пешахода.
Другі этап навучання пісьму. Асноўнай мэтай на гэтым этапе з’яўляецца развіццё тактыльнай памяці (памяць кончыкаў пальцаў) праз карткі з наждачнай паперы, карткі для абводу літар пальчыкамі. Акрамя развіцця тактыльнай памяці важна развіваць зрокавую і слыхавую памяць. Асабліва вялікае значэнне аддаецца зрокавай памяці. Аб’ём памяці павінен увесь час павялічвацца.
На другім этапе працягваецца праца над развіццём мускульнай памяці, развіццём тактыльнай памяці. Уводзяцца новыя віды штрыхоўкі, праводзяцца хвіліны чыстапісання, ліст элементаў літар пад лік, абмацванне літар на загадзя падрыхтаваных картках.
Выкананне такіх практыкаванняў дапамагае палепшыць напісанне цяжкіх элементаў літар, асабліва з закругленнямі і напісаннем петляў, а таксама спрыяе бачанню рабочых радкоў.
Трэці этап навучання пісьму. Асноўная мэта – замацаванне ведаў, уменняў з дапамогай выкарыстання ўкладышаў з карткамі-калькамі, якія ўяўляюць сабой элементы літар, злучэнні, літары, словы. Каб выклікаць цікавасць да пісьма, педагогу трэба ўмець рабіць працу на ўроку разнастайнай. Для гэтага неабходна падбіраць розныя малюнкі (транспарт, жывёл, расліны і г.д.). Пры маляванні, размалёўванні, штрыхоўцы дзеці, як правіла, адчуваюць задавальненне, магчымасць самавыяўлення і радасць ад атрыманага выніку.
На трэцім этапе выкарыстоўваецца прыём калькавання на поліэтыленавай плёнцы літар, злучэнняў і слоў. Працягваецца штрыхоўка, уводзіцца пісьмо ў паветры з вусным прагаворваннем, пісьмо мокрым пэндзлем на дошцы, пісьмо з каментаваннем.
Вышэйпералічаныя і іншыя методыкі накіраваны на свядомае авалоданне вучнямі каліграфічнага навыку, паколькі звязаны з псіхафізіялагічнымі асаблівасцямі развіцця дзяцей.
Пры навучанні дзяцей пісьму важна ясна тлумачыць напісанне элементаў літар, паказваць не толькі напісанне літар, але і напісанне злучэнняў, паколькі малодшы школьнік, засвоіўшы напісанне літары, не заўсёды можа зразумець, як злучаць яе з наступнай літарай з-за разнастайнасці тыпаў злучэнняў. Пры навучанні пісьму неабходна ўлічваць індывідуальныя магчымасці кожнага вучня. Настаўніку неабходна валодаць рознымі прыёмамі навучання пісьму, даваць навучэнцам матэрыял у гульнявой форме, таму што ў гэтым узросце ў дзяцей лепш развіта наглядна-вобразная памяць.
Бібліяграфічны спіс
- Илюхина, В. А. «Чудо-прописи» / В. А. Илюхина. – М. : Просвещение, 2012. –143 с.
- Потапова, Е. Н. Обучение письму младших школьников / Е. Н. Потапова //Начальная школа. – 1987. – № – С.45.
